Expand Your Horizons – Text on Small Chalkboard.Expand Your Horizons Handwritten on Small Chalkboard. 3d Rendering.

Mindset: een set aan ideeën, overtuigingen, aannames en denkwijzen; de instelling waarmee een probleem of vraagstuk wordt benaderd.

Geef me even wat tijd en ruimte, hoor je wel eens wanneer iemand een probleem wil oplossen. Heb je wel eens druk en weerstand ervaren? Het zou kunnen dat je een probleem (op dat moment) door een (te) beperkt eendimensionaal ‘gedachtengat’ probeert te wurmen: het kan of moet alleen maar zo, of, zo doe ik het altijd. Onder druk wordt alles vloeibaar, zeggen ze ook wel eens. Ook dat is soms waar en effectief. Welke mindset het best past wanneer je innoveert en oplost? Soms het een, soms het ander, afhankelijk van wat je het meest belangrijk (waard) vindt. In legal design stellen we de mens centraal. In deze blog meer over de mens en hoe je de mens als geheel ziet met de omgeving in tijd en ruimte. Hoe je werkt met een ‘gedachtenveld aan mogelijkheden’, of juist een ‘beperkt eendimensionaal gedachtengat’.

De menselijke beleving

Een van de eerste stappen bij het oplossen van problemen en vraagstukken is het inleven in mensen. Dat betekent ook inleven in jezelf: Wat is je gemoedstoestand? Sta je voldoende open voor nieuwe inbreng? Ben je je bewust van (je eigen) beperkingen en mogelijkheden? De menselijke beleving (zowel die van de ‘onderzoeker/oplosser’ als van degene die wordt onderzocht) heeft veel dimensies. Een mindset waarin ruimte is voor meerdere dimensies, perspectieven en disciplines kan ervoor zorgen dat een oplossing of innovatie beter de behoeften van de hele mens vervult. Denk daarbij bijvoorbeeld aan de fysieke beleving, hoe mensen voelen en denken, persoonskenmerken en persoonlijke voorkeuren, cultuur (de groep), taal- en technische vaardigheden. En ook dimensies als tijd, afstand, omgeving, emotie, recht en moraal.

Zelfs als je een ‘relatief eenvoudig product’ ontwerpt als een juridische brief of een juridische vraag-antwoordpagina kunnen al de hiervoor genoemde aspecten een rol spelen bij de ervaring van de oplossing. Hoe ervaart een blind of slechtziend persoon dit? Hoe leest een volwassene dit met een woordenschat op het niveau van een tienjarige? Hoe ervaart iemand met psychische stress, bijvoorbeeld bij schulden, dit? Hoe komt iemand die rolstoelafhankelijk is bij het fysieke loket waar je deze informatie kunt ophalen? Hoe gaan mensen in een bepaalde cultuur om met problemen? Lossen ze het zoveel mogelijk binnen de eigen groep op? Al deze aspecten bepalen onder andere de haalbaarheid, kwaliteit, toepasbaarheid en impact van een oplossing. Begrijp je hoe de mens in tijd en ruimte beweegt, hoe deze ervaart en handelt? De nadruk bij ontwerpen ligt vaak nog bij het product dat gerealiseerd moet worden en niet bij de mens en de beleving van het product.

De fysiek, mentale en digitale ruimte

Een ontwerper creëert niet alleen een fysieke, mentale en digitale ruimte, maar creëert daarmee ook een ervaring bij doelgroepen en mensen die niet specifiek tot de doelgroep behoren. Bij fysieke ruimte kun je bijvoorbeeld denken aan dingen zoals een juridische brief of handboek, maar ook een juridische helpdesk. Bij mentale ruimte kun je denken aan middelen voor kennisoverdracht en manieren om de gedachten rijp te maken voor een innovatie, bijvoorbeeld door het te vergelijken met iets dat mensen wel al (her)kennen van iets anders. Bij digitale ruimte kun je denken aan software, internet, data en ICT. Zodra het ontwerp is uitgevoerd (in de praktijk is gebracht), kan het in al zijn facetten ervaren worden. Het laat een (eerste) indruk achter, doet iets met het gevoel, zet mensen aan tot handelen of stopt bepaalde handelingen en draagt bij aan hoe mensen leven, denken, werken, leren, et cetera. Een ontwerp, en de uitvoering daarvan, heeft impact op iemands leven en toekomst. Je kunt je hier allerlei vragen bij stellen zoals: Hoe draagt het bij aan het welzijn van de betrokkenen? Hoe ervaren mensen dit die niet tot mijn primaire doelgroep horen en kan het hen tot last zijn? Hoe beïnvloedt het de autonomie van mensen? Hoe beïnvloedt het de moraal van mensen?

De juridisch ontwerper en een hovenier

De juridisch ontwerper of legal designer en een hovenier hebben meer gemeenschappelijk dan je op het eerste gezicht zou zeggen. Beiden laten je met hun product op een bepaalde manier denken en voelen. En beiden richten met hun ontwerp de fysieke, mentale en in toenemende mate de digitale ruimte in. De hovenier doet dat bijvoorbeeld met een tuin (fysiek) bedoeld om je een ontspannen ervaring mee te geven (mentaal). De jurist bijvoorbeeld met juridische dienstverlening en een contract (fysiek) om je vertrouwen en zekerheid mee te geven (mentaal). Beiden gebruiken daarbij kennis van ontwerpmethoden en ontwerpprincipes, ontwerpgereedschappen en een dosis creativiteit en inspiratie die begint bij het luisteren naar de klant. En beiden zorgen ervoor dat het eindproduct toegankelijk is.

Het begint allemaal met een bepaalde mindset. Een mindset kun je ook zien als de ruimte waarin je een probleem of vraagstuk oplost. In deze ruimte zitten kennis en ideeën, doe je aannames omdat je nog niet alles weet, heb je overtuigingen over bijvoorbeeld wat goed en slecht is en zet je bepaalde denkwijzen in. En het maakt uit hoeveel ‘ruimte je in je hoofd hebt’ om het probleem of vraagstuk aan te kunnen pakken.

De hovenier legt bijvoorbeeld een tuin aan met uitgangspunten als: plek voor 8 personen in de middagzon, beschermd tegen binnenkomende fietsen en spelende kinderen, en kleurrijk door alle seizoenen heen. En de jurist werkt bijvoorbeeld met uitgangspunten als: begrijpelijk voor jongvolwassenen op B1-leesniveau, gericht op het voorkomen van problemen bij het aangaan van een eerste verzekering en draagt bij aan een goede langetermijnrelatie tussen partijen.

De hovenier heeft oog voor symmetrie, balans in hoogte en zichtlijnen, houdt rekening met seizoenen en de omgeving, met de houdbaarheid en kwaliteit van begroeiing en de sfeer die het moet uitstralen. Vaak overtreft de hovenier de verwachtingen van een klant, omdat zijn gedachteveld er een is van kennis, ervaringen en inspiraties die zijn klant (nog) niet heeft. Een landschapsarchitect doet dit in het groot en houdt bijvoorbeeld rekening met de ligging en allerlei andere functies in die omgeving zoals wonen, industrie en transport. Je kunt het goed overzien met een ‘vogelvlucht’ of helicopterview. In dat gedachteveld (manier van denken) moet je zowel afstand kunnen nemen, als je kunnen verdiepen in details en manieren om de ruimte te ordenen.

Zo werkt het min of meer ook voor de legal designer. Deze houdt rekening met de omgeving en het leven van de rechtzoekende. Maakt een heldere beschrijving van het doel en tussenkopjes in de tekst. Geeft instructies mee voor uitvoerende medewerkers. Maakt zowel een papieren- als een online-versie voor wel en niet digitaal geletterden. De legal designer die zich ‘in het groot’ bezig houdt met het rechtssysteem kijkt ook naar de uitwerking in andere systemen zoals economie, woning- en arbeidsmarkt en samenleving. En geeft het bepaalde waarden mee zoals welzijn voor burgers en autonomie voor ondernemers om te kunnen ondernemen. Zowel de hovenier als de legal designer hebben een bepaalde manier van denken en doen en hanteren bepaalde manieren om een en ander te ordenen.

Ontwikkel je mindset

De hovenier heeft zowel een vrije creatieve geest, als methoden en technieken. Het ziet er goed uit omdat het op een bepaalde manier is geordend. Er is een samenhang en dat zorgt ervoor ‘dat het werkt’. Dat geldt ook voor de legal designer die bijvoorbeeld ordenende principes van de taal gebruikt. Bijvoorbeeld eenvoudige zinsopbouw en herkenbare dagelijkse woorden om op B1-niveau te communiceren. En ordenende principes van relaties zoals belangen, overeenkomst, wederkerigheid en nabijheid. Als je bijvoorbeeld goed begrijpt wat een ieder belangrijk vindt, welke kenmerken mensen bindt en wat een ieder bereid is te doen of te laten en hoe groot de (online) afstand mag zijn, kun je iets ontwerpen dat goed toegankelijk is. Ontwikkel de mogelijkheden van je mindset door je te verdiepen in mensen en hun leven. En doe dat ook voor je eigen leven. Ontwikkel manieren om daarin keuzes te maken. Uiteindelijk moet dat ‘veld aan mogelijkheden’ wel leiden tot dat ene besluit: dit wordt het, zo gaan we het doen.

De kennis en methoden die we in het Basisboek legal design geven, helpen bij het ontwikkelen van een mindset die het recht toegankelijk maakt. Neem bijvoorbeeld eens wat afstand en bekijk hoe andere disciplines een probleem of vraagstuk aanpakken. Kijk bijvoorbeeld eens naar de hovenier, of doe een designsafari (Opdracht 6.1, p103). Het geeft je inzicht in hoe iets in onze wereld, en dus ook in onze gedachten tot stand komt. Bekijk het eens als een veld of ruimte aan mogelijkheden, of juist één van beperkingen (Opdracht 5.3 Oefening met de ‘bril’, p94).